Анализа на резултатите од мониторингот на известувањето на медиумите 2018

Analiza e rezultateve të monitorimit mbi informimin nga mediat 2018

Analysis of findings of monitoring of media reporting 2018

Истражувачки стории за добри практитки на ЕУ

Дебатата „Перспективите на истражувачкото новинарство“ која се одржи на 24 јануари 2019 година во Скопје ги вклучи сите засегнати страни кои оценија дека се потребни натамошни напори за поддршка на квалитетното новинарство.  Дебатата беше  завршен настан на тригодишниот проект Истражувачко новинарство за поттикнување реформи, финансиран од Европската Унија, а  спроведуван од Центарот за граѓански комуникации, НВО Инфоцентар и БИРН.

„Потребно е постојано вложување во новинарство кое го штити јавниот интерес и е коректив на властите во остварување на поставените реформски приоритети. Овој проект беше насочен кон зголемување на знаењето и вештините на македонските новинари, креирање алатки кои им стојат на располагање за поголема примена на техниките на истражувачкото новинарство како и за градење партнерста со НВО. Крајна цел беше поголема застапеност на истражувачки стории во традиционалните медиуми, а не само на интернет порталите“, оцени Сабина Факиќ од Центарот за граѓански комуникации.

За да функционира третата власт на вистински начин, според добриот пример што го проучивме од Естонија, потребни се малку нешта: политичка волја, добра организација и целосна употреба на современи комуникациско-информатички решенија вградени во системот. Тогаш злоупотребите се сведени на исклучоци, а ефикасноста на правило.

Примерот денес, со реформираното судство во Естонија пред повеќе од десет години, покажува дека бројот на судовите и бројот на судиите не е пресуден за добар судски систем, туку добрата организација на системот и цврстата волја и на судиите и на политичарите да стигнат до ефикасен и независен судски систем.

Има и уште еден важен елемент – употребата на современата информатичко комуникациска технологија која овозможува намалување на злоупотребите и зголемување на ефикасноста.

Станува збор за земја која има нешто помалку жители од Македонија, но значително помалку судови и судии, а сепак, според ефикасноста на судството и бројот на жалби се смета за второ судство во Европа по ефикасност, од земјите членки на ЕУ.

Тоа беше причина за малку потемелно запознавање на овој судски систем, по што може да се добие попрецизна слика и компарација со судскиот систем во Македонија, кој повторно е предмет на реформи со цел да се подобри функционалност на третата власт во секој поглед.

Иако конфискацијата на нелегално стекнатиот имот и пари се смета за најефективна борба против корупцијата, Македонија не може ни оддалеку да се пофали со такво нешто. Моделот од Бугарија за одземање на нелегално стекнатиот имот, кој се смета за успешен бил предлаган во земјата, но тогашната влада на Никола Груевски не го прифатила. Нашето истражување покажа дека политичката волја сепак клучна за ова прашање.

Корупцијата и натаму е најисплатлив „бизнис“ во Македонија. Ова го покажуваат фактите и податоците во земјата. Aгенцијата за управување со одземен имот на начинот на кој работи во рамките на целиот систем покажува слаба ефикасност, која на пример може да се прикаже и на тој начин што веќе не може да собере пари ниту колку што има трошоци, односно онолку колку што и е буџетот. Вредноста на паричните средства кои се одземени од криминални активности се најниски во 2017 година.

Минатата година се одземени само 27 милиони денари (450.000 евра). Претходните години одземале по многу повеќе пари. Во 2016 година биле одземени 1,2 милиони евра, додека во 2015 година над 5 милиони евра.

*Фотографија: Александра Стојановска

Новинарот на „Билд“, Бојан Блажевски е добитник на наградата „Жан Моне“ за најдобра новинарска сторија за 2018 година. Станува збор за текстот „Слепите црева на недоградениот автопат меѓу Македонија и Албанија“, кој беше избран за најдобар во конкуренција на 49 поднесени трудови на Конкурсот. Новинарската сторија на Блажевски беше изработена со менторска и финаниска помош даден во рамките на проектот „Истражувачко новинарство за поттикнување реформи“, спроведуван од Центарот за граѓански комуникации во партнерство со Балканската истражувачка репортерска мрежа и НВО Инфоцентарот, со финансиска поддршка од Европската Унија.

Наградата му беше врачена на Блажевски од почесниот претседател на жирото за наградата „Жан Моне“, Надежда Гаче и евроамбасадорот Самуел Жбогар на 12 декември во МКЦ Клуб Ресторан.

Фоторепортерот на „Фокус“, Томислав Георгиев ја доби наградата „Жан Моне“ за најдобра репортерска фотографија, додека наградата за најдобра аматерска фотографија му припадна на Александар Ристовски. Наградата за најдобра новинарска сторија и најдобра репортерска фотографија беа доделени на темата „Градење доверба во несигурни времиња“. Наградата за најдобра аматерска фотографија беше на темата „Нашата различност, наша сила“. Наградата „Жан Моне“ се доделува по 16 – ти пат од страна на Делегацијата на Европската Унија во Скопје, во партнерство со Советот за етика во медиумите.

Данска на 17-то, Македонија на 67-мо место во читање и наука. Данска на 12-то, Македонија на 66-то во математика. Ова е последното рангирање на меѓународното ПИСА тестирање. Toa е една од најчесто користените алатки во светски рамки за мерење и оценување на практично применливото знаење на учениците во образовниот систем во матичната земја. Оценувањето се спроведува во повеќе од 60 држави од целиот свет и го реализира Организацијата за економска соработка и развој – ОЕЦД на секои пет години. Знаењето и способностите на учениците се мерат во три подрачја и тоа способеност за читање со разбирање и критички пристап во читањето на пишаните материјали, математичка писменост и писменост во природните науки.

Ја избравме Данска за споредба на образовниот систем од неколку причини, една од нив-поради реформите кои се прават во моментот и треба да го подобрат образованието. Иако се наоѓа на врвот според квалитетот во образованието, повторно прави реформи за доусовршување на системот. Во исто време, Македонија со години почнува одново реформи во образовниот систем. Kaкo една од поголемите причини за неуспесите на македонските ученици се наведува традиционалниот начин на настава, наставникот зборува-учениците слушаат. Во Данска тоа не постои. Обемот на материјал за совладување и неприлагодената програма со години им создаваат стресови на цели генерации ученици и родители. Нереалните оценки и слабоплатените професори-кај нас огромен проблем, во Данска непозната работа.

Анализата на сите бројки од оваа база на податоци води до смел заклучок базиран на факти, а тоа е дека државата добива многу малку од експлоатацијата на националните природни богатства. На површина од 105 квадратни километри, или два и пол пати поголема од Дојранското езеро, сите 12 концесионери експоатирале метална руда во вредност од 180,8 милиони евра. Од нив, само 4,95 милиони евра или 2,74% уплатиле во државната каса како надоместок за концесијата, додека пак, дури 38% им останале како профит, односно 68,9 милиони евра. За компаниите богатство, за државата трошки.

Овие 12 концесионери, пак вработуваат вкупно 2.175 луѓе, што е далеку помалку од бројките со коишто рударските здруженија лицитираа во јавноста и достигнуваа и до 13.500 вработени. Додадената вредност што ја создаваат изнесува 108 милиони евра и тоа значи дека уделот на активните рудници за метални суровини во вкупниот бруто домашен производ (БДП) е само 1,3%. За споредба, додадената вредност на секторот земјоделство, шумарство и рибарство, според податоците од Државниот завод за статистика, изнесува 923,9 милиони евра, што е осум и пол пати повеќе отколку додадената вредност во секторот вадење на метална руда и учествува во БДП со 10,9%.

Центарот за граѓански комуникации, НВО Инфоцентарот и БИРН Македонија на 3. Октомври 2018 година во Куманово организираа работилница за новинари и граѓански организации на тема „Како до поквалитетни истражувања и подобра соработка?“

На работилницата се зборуваше за присуството на истражувачкото и аналитичкото новинарство во медиумите и користењето на граѓанските организации како извор, беа претставени актуелните истражувања и анализи на граѓанските организации и нивниот потенцијал да бидат искористени за натамошни новинарски истражувања, а се дискутираше и за јавното застапување во функција на истражувачкото новинарство. Исто така беа презентирани и досегашните новинарски искуства од соработката со грашанските организации како и важноста на медиумите за работата на граѓанските организации и примената на алатки за комуникација со јавноста.

На работилницата присуствуваа 18 новинари и претставници на граѓански организации од Куманово и останатите општини во Североисточниот регион.